Nazwą Lubelszczyzna określamy obecne województwo lubelskie – trzecie co do wielkości w kraju – jeden z najczystszych ekologicznie obszarów Polski. Ze względu na specyficzne położenie na styku granic wielu ważnych obszarów i krain roślinnych, geologicznych i kulturowych region ten charakteryzuje duże zróżnicowanie i bogactwo przyrodnicze.

Typowa dla regionu jest mozaika siedlisk przyrodniczych. W obrębie województwa lubelskiego znajdują się rozległe kompleksy leśne, stanowiące ostoję dużych drapieżników i gatunków strefowych. Wyjątkowe, niespotykane w innych częściach Polski gatunki roślin i zwierząt pochodzenia stepowego występują na obecnych w regionie murawach kserotermicznych lub półnaturalnych siedliskach nawiązujących do stepów czarnomorskich.

Najbardziej rozpoznawalne jest Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie z unikatowymi w skali kraju i Europy torfowiskami, jeziorami, a także duże polskie rzeki – Wisła, Bug i Wieprz, które w naturalny sposób kształtują swoje doliny. Obecne są tu tereny podmokłe, które pełnią funkcję istotnych refugiów i siedlisk dla wielu rzadkich gatunków roślin bagiennych i zwierząt wodno-błotnych.

Charakterystycznym gatunkiem związanym z siedliskami typowymi dla Lubelszczyzny jest żuraw (Grus grus), który zasiedla rozległe bagna, torfowiska, brzegi jezior i starorzecza. Największa część lubelskiej populacji tego gatunku występuje na terenie Poleskiego Parku Narodowego, a jedne z ważniejszych siedlisk znajdują się na torfowiskach „Bagno Bubnów” i „Bagno Staw”, wokół których żurawie zlatują się na żerowiska i noclegowiska.

Opracowanie i zdjęcia Fundacja Dla Przyrody

Województwo Lubelskie jest trzecim co do wielkości województwem w Polsce. W jego granicach znajduje się 17 parków krajobrazowych, które zajmują łączną powierzchnie 241 150 hacostanowi 9,6% powierzchni województwa. Jest to największa ilość parków spośród wszystkich województw. Również wskaźnik powierzchni przekracza średnią krajową, która wynosi ok. 8%. Parki krajobrazowe Województwa Lubelskiego rozmieszczone są na terenie całego regionu ze szczególną koncentracją na Roztoczu, Polesiu i w dolinie Bugu. Reprezentują zatem pełną różnorodność przyrodnicza i krajobrazową Lubelszczyzny.

Na Roztoczu znajduje się trzy parki krajobrazowe: Szczebrzeszyński, Krasnobrodzki i Południoworoztoczański. Pierwszy z nich obejmuje malowniczy obszar lessów z gęstą siecią wąwozów. W jego granicach położony jest dawny ruski gród Sutiejsk (obecnie Sąsiadka), najdalej na zachód wysunięty Gród Czerwieński. Krasnobrodzki PK to przede wszystkim lesiste wzgórza Roztocza z licznymi jarami oraz buczynami. Sam Krasnobród jest znanym miejscem wypoczynkowym na Roztoczu, znajduje się tu także Sanktuarium Maryjne oraz inne zabytki jak: XVI-wieczny pałac Leszczyńskich, XIX-wieczna kaplica św. Rocha. Południoworoztoczański PK zaś, obejmuje największe wzniesienia w polskiej części Roztocza. Jest terenem silnie zalesionym i miejscem występowania wilków i rysi. Poza tym na uwagę zasługują tzw. skamieniałe drzewa czyli szczątki kopalne drzew Taxodioxylon taxodii liczących sobie nawet 18 mln lat. W krajobrazie parku spotyka się stare drewniane cerkwie, grekokatolickie cmentarze oraz bunkry Linii Mołotowa, których znaczna część znajduje się w okolicach Rawy Ruskiej. Park na długości ok. 14,5 km graniczy z Ukrainą w tym z Regionalnym Parkiem Krajobrazowym Roztocze Rawskie. W olbrzymich kompleksach leśnych na południe od Roztocza położone są parki krajobrazowe: Puszczy Solskiej i Lasów Janowskich. Ten pierwszy charakteryzuje się obecnością rzadkich gatunków puszczańskich jak wilk, oraz ptaki drapieżne nocne i dzienne. Zaś PK Lasy Janowskie to kraina borów sosnowych, śródleśnych stawów i koników biłgorajskich, które są potomkami dzikich leśnych tarpanów. Od niedawna żyje w nim także największy ssak lądowy Europy – żubr.

Na Polesiu znajduje się aż 6 parków krajobrazowych. Strzelecki PK na Polesiu Wołyńskim przy granicy z Ukrainą to ostoja orlika krzykliwego. Do parku należy także fragment naturalnej doliny Bugu. Chełmski PK słynie z torfowisk nawęglanowych ich charakterystycznej flory i fauny. To jedna z najważniejszych na świecie ostoi wodniczki Acrocephalus paludicola – gatunku ptaka zagrożonego w skali świata. Sobiborski PK to kraina żółwia błotnego oraz wilka, rysia i puszczyka mszarnego Strix nebulosa, który ma tu jedyne w Polsce stanowiska. Na terenie parku znajduje się też były niemiecki obóz zagłady. Poleski PK chroni kompleksy stawów i torfowisk oraz największe w polskiej części Polesia jezioro – Wytyckie. Wszystkie poleskie PK w całości lub części wchodzą w skład Transgranicznego Rezerwatu Biosfery „Polesie Zachodnie” łączącego Polskę, Ukrainę i Białoruś.
Na północnych krańcach województwa leży PK Podlaski Przełom Bugu obejmujący ochroną przełomowy odcinek Bugu przy granicy z Białorusią wraz z wysokimi skarpami, starorzeczami i lasami łęgowymi oraz z spuścizną architektoniczną pogranicza polsko-ruskiego, a także słynna stadniną koni arabskich w Janowie Podlaskim.
Parkami krajobrazowymi oraz obszarami chronionego krajobrazu w Województwie Lubelskim administruje Zespół Lubelskich Parków Krajobrazowych.
.
Autor opracowania i zdjęć, Krzysztof Wojciechowski