Olbrzymim walorem
woj. Lubelskiego
jest unikatowa przyroda.

Województwo lubelskie

Nazwą Lubelszczyzna określamy obecne województwo lubelskie – trzecie co do wielkości w kraju – jeden z najczystszych ekologicznie obszarów Polski. Ze względu na specyficzne położenie na styku granic wielu ważnych obszarów i krain roślinnych, geologicznych i kulturowych region ten charakteryzuje duże zróżnicowanie i bogactwo przyrodnicze.

Ze wschodu na zachód województwo lubelskie przecina granica Pasa Wielkich Dolin oraz Pasa Wyżyn i Starych Gór Europy. Na północnym-wschodzie regionu znajdują się nizinne tereny lubelskiej części Polesia. Część środkową i południowo-zachodnią stanowi pofałdowana, pocięta wąwozami lessowymi i dolinami rzecznymi Wyżyna Lubelska. Południowa część regionu swym charakterem przypomina niskie pogórze, obejmuje bowiem pasmo wzniesień Roztocza. Dzięki tej różnorodności biologicznej i krajobrazowej na terenie Lubelszczyzny znajduje się wiele obszarów cennych przyrodniczo, a nawet unikatowych w skali Polski i Europy.

Typowa dla regionu jest mozaika siedlisk przyrodniczych. W obrębie województwa lubelskiego znajdują się rozległe kompleksy leśne, stanowiące ostoję dużych drapieżników i gatunków strefowych. Wyjątkowe, niespotykane w innych częściach Polski gatunki roślin i zwierząt pochodzenia stepowego występują na obecnych w regionie murawach kserotermicznych lub półnaturalnych siedliskach nawiązujących do stepów czarnomorskich.

roztocze-lubelskie-wedrowki-lubelskich-zurwi
pojezierze

Najbardziej rozpoznawalne jest Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie z unikatowymi w skali kraju i Europy torfowiskami, jeziorami, a także duże polskie rzeki – Wisła, Bug i Wieprz, które w naturalny sposób kształtują swoje doliny. Obecne są tu tereny podmokłe, które pełnią funkcję istotnych refugiów i siedlisk dla wielu rzadkich gatunków roślin bagiennych i zwierząt wodno-błotnych.

Charakterystycznym gatunkiem związanym z siedliskami typowymi dla Lubelszczyzny jest żuraw (Grus grus), który zasiedla rozległe bagna, torfowiska, brzegi jezior i starorzecza. Największa część lubelskiej populacji tego gatunku występuje na terenie Poleskiego Parku Narodowego, a jedne z ważniejszych siedlisk znajdują się na torfowiskach „Bagno Bubnów” i „Bagno Staw”, wokół których żurawie zlatują się na żerowiska i noclegowiska.

Opracowanie i zdjęcia Fundacja Dla Przyrody

Parki Krajobrazowe Lubelszczyzny

Województwo Lubelskie jest trzecim co do wielkości województwem w Polsce. W jego granicach znajduje się 17 parków krajobrazowych, które zajmują łączną powierzchnie 241 150 hacostanowi 9,6% powierzchni województwa. Jest to największa ilość parków spośród wszystkich województw. Również wskaźnik powierzchni przekracza średnią krajową, która wynosi ok. 8%. Parki krajobrazowe Województwa Lubelskiego rozmieszczone są na terenie całego regionu ze szczególną koncentracją na Roztoczu, Polesiu i w dolinie Bugu. Reprezentują zatem pełną różnorodność przyrodnicza i krajobrazową Lubelszczyzny.

Pierwszy park krajobrazowy w województwie (Kazimierski) został utworzony w 1979 roku. Park obejmuje malowniczy krajobraz Płaskowyżu Nałęczowskiego pociętego jarami oraz fragment Małopolskiego Przełomu Wisły. Bogactwem Parku i jego otuliny są także miasta: Kazimierz nad Wisłą – jedno z najpiękniejszych miasteczek w Polsce oraz Nałęczów – zielone uzdrowisko. Prócz tego na Wyżynie Lubelskiej położony jest jeszcze Wrzelowiecki PK – jeden z najmniejszych (4989 ha), na terenie którego znajdują się lasy grądowe a w nich systemy wąwozów. W granicach parku leży także fragment stromego brzegu Wisły z kamieniołomem w Piotrawinie – ciekawym obiektem geologicznym. Obraz parku dopełniają malownicze krajobrazy z kwitnącymi sadami i zabytkowe obiekty jak XV-wieczny kościół w Piotrawinie. Położony w centralnej części Wyżyny Lubelskiej Krzczonowski Park Krajobrazowy charakteryzuje się występowaniem cieszynianki wiosennej Hacquetia epipactis – jest to jedno z nielicznych stanowisk tego gatunku w Polsce. Poza tym spotkamy tu lasy grądowe z bukiem na granicy zasięgu a także charakterystyczne formy ostańcowe. Najmłodszym i największym parkiem krajobrazowym na Lubelszczyźnie jest utworzony w 1995 roku na powierzchni 35 488 ha Skierbieszowski PK. Obejmuje on wyżynny krajobraz Działów Grabowieckich z lasami bukowymi na granicy zasięgu gatunku, stanowiskami rzadkich roślin jak wisienka stepowa Cerasus frutciosa czy storczyk purpurowy Orchis purpurea. Na terenie parku znajdują się też liczne obiekty zabytkowe jak dwory (Łaziska, Surhów), kościoły (Skierbieszów, Surhów) w tym także te, które dawniej były cerkwiami (Kalinówka, Łaziska, Stara Wieś).

KONICA MINOLTA DIGITAL CAMERA

Obuwik pospolity – najpiękniejszy storczyk Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego, fot. K. Wojciechowski

Unikatowa przyroda Lubelskich Parków Krajobrazowych

mapa_lubelskich_parków_krajobrazowych 800px

Mapa Lubelskich Parków krajobrazowych

Na Roztoczu znajduje się trzy parki krajobrazowe: Szczebrzeszyński, Krasnobrodzki i Południoworoztoczański. Pierwszy z nich obejmuje malowniczy obszar lessów z gęstą siecią wąwozów. W jego granicach położony jest dawny ruski gród Sutiejsk (obecnie Sąsiadka), najdalej na zachód wysunięty Gród Czerwieński. Krasnobrodzki PK to przede wszystkim lesiste wzgórza Roztocza z licznymi jarami oraz buczynami. Sam Krasnobród jest znanym miejscem wypoczynkowym na Roztoczu, znajduje się tu także Sanktuarium Maryjne oraz inne zabytki jak: XVI-wieczny pałac Leszczyńskich, XIX-wieczna kaplica św. Rocha. Południoworoztoczański PK zaś, obejmuje największe wzniesienia w polskiej części Roztocza. Jest terenem silnie zalesionym i miejscem występowania wilków i rysi. Poza tym na uwagę zasługują tzw. skamieniałe drzewa czyli szczątki kopalne drzew Taxodioxylon taxodii liczących sobie nawet 18 mln lat. W krajobrazie parku spotyka się stare drewniane cerkwie, grekokatolickie cmentarze oraz bunkry Linii Mołotowa, których znaczna część znajduje się w okolicach Rawy Ruskiej. Park na długości ok. 14,5 km graniczy z Ukrainą w tym z Regionalnym Parkiem Krajobrazowym Roztocze Rawskie. W olbrzymich kompleksach leśnych na południe od Roztocza położone są parki krajobrazowe: Puszczy Solskiej i Lasów Janowskich. Ten pierwszy charakteryzuje się obecnością rzadkich gatunków puszczańskich jak wilk, oraz ptaki drapieżne nocne i dzienne. Zaś PK Lasy Janowskie to kraina borów sosnowych, śródleśnych stawów i koników biłgorajskich, które są potomkami dzikich leśnych tarpanów. Od niedawna żyje w nim także największy ssak lądowy Europy – żubr.

Na Polesiu znajduje się aż 6 parków krajobrazowych. Strzelecki PK na Polesiu Wołyńskim przy granicy z Ukrainą to ostoja orlika krzykliwego. Do parku należy także fragment naturalnej doliny Bugu. Chełmski PK słynie z torfowisk nawęglanowych ich charakterystycznej flory i fauny. To jedna z najważniejszych na świecie ostoi wodniczki Acrocephalus paludicola – gatunku ptaka zagrożonego w skali świata. Sobiborski PK to kraina żółwia błotnego oraz wilka, rysia i puszczyka mszarnego Strix nebulosa, który ma tu jedyne w Polsce stanowiska. Na terenie parku znajduje się też były niemiecki obóz zagłady. Poleski PK chroni kompleksy stawów i torfowisk oraz największe w polskiej części Polesia jezioro – Wytyckie. Wszystkie poleskie PK w całości lub części wchodzą w skład Transgranicznego Rezerwatu Biosfery „Polesie Zachodnie” łączącego Polskę, Ukrainę i Białoruś.
Na północnych krańcach województwa leży PK Podlaski Przełom Bugu obejmujący ochroną przełomowy odcinek Bugu przy granicy z Białorusią wraz z wysokimi skarpami, starorzeczami i lasami łęgowymi oraz z spuścizną architektoniczną pogranicza polsko-ruskiego, a także słynna stadniną koni arabskich w Janowie Podlaskim.
Parkami krajobrazowymi oraz obszarami chronionego krajobrazu w Województwie Lubelskim administruje Zespół Lubelskich Parków Krajobrazowych.
.
Autor opracowania i zdjęć, Krzysztof Wojciechowski

Kosaciec bezlistny 2, Nadwieprzański PK, fot. K. Wojciechowski

Kosaciec bezlistny, Nadwieprzański PK, fot. K. Wojciechowski